ERKEN ÇOCUKLUK ÖZEL EĞİTİMİNE YÖNELİK TÜRKİYE’DE GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ TEK DENEKLİ ARAŞTIRMALARIN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ: META ANALİZ ÖRNEĞİ

Author :  

Year-Number: 2020-6
Language : Türkçe
Konu : Özel Eğitim
Number of pages: 1-25
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Türkiye’de erken çocukluk özel eğitim hizmetleri (EÇÖE) 0-6 yaş aralığındaki özel gereksinimli çocuklara ya da risk grubundaki çocuklara özel eğitim okullarında, okul öncesi eğitim okullarında/sınıflarında ve ihtiyaç duyulduğunda evlerde sunulan hizmetlerdir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de EÇÖE alanında tek denekli araştırma modelleri kullanılarak yürütülen çalışmaları sistematik olarak gözden geçirmek ve çalışmaların etki büyüklüklerini hesaplamaktır. Araştırmalar; katılımcı, bağımlı/bağımsız değişken, ortam, kayıt teknikleri, araştırma modeli, geçerlik/güvenirlik ve örtüşmeyen veri yüzdesi (ÖVY) bağlamında incelenmiş ve betimlenmiştir. Araştırma için belirlenen ölçütleri karşılayan toplam 15 EÇÖE çalışmasına ulaşılmıştır. Çalışmaların %86,66’sının “çok etkili ve etkili uygulamalar” olarak belirlenmiş ve çalışmaların genel ÖVY ortalaması %84.8 olarak hesaplanmıştır. Çeşitli bağlamlarda ileri araştırmalara öneriler tartışılmıştır.

Keywords

Abstract

Early childhood special education (ECSE) in Turkey is services which provide education for 0-6 aged children with special needs and at risk group in special education schools, preschool/preschool classroom and children's home when needed. The purpose of this study is to review and calculate the effect size of ECSE studies which conducted with single subject designs in Turkey. The studies are reviewed and examined in the context of the participants, independent/dependent variables, settings, observing and recording technique, research designs, validity and reliability ve percentage of nonoverlapping data (PND). A total of 15 ECSE studies which meet criteria are identified to review. The mean PND of all studies are calculated as %84.8 and %86,66 of all studies are identified as “very effective and effective interventions” according to rating scale. Suggestions for further research are discussed in various contexts.

Keywords


  • Akköse, E. E. (2008). Okulöncesi eğitimi fen etkinliklerinde doğa olaylarının neden sonuç ilişkilerini belirlemede yaratıcı dramanın etkililiği. Yaratıcı Drama Dergisi, 3(6), 7-24.

  • Akmanoglu-Uludag, N., ve Batu, S. (2005). Teaching naming relatives to individuals with autism using simultaneous prompting. Education and Training in Developmental Disabilities, 40(4), 401-410

  • Aldemir, Ö., ve Gürsel, O. (2014). Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara okul öncesi dönem akademik becerilerin öğretiminde küçük grup öğretim düzenlemesiyle sunulan sabit bekleme süreli öğretimin etkililiği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 715740. doi: 10.12738/estp.2014.2.1976

  • Altunel, M. (2007). Otistik özellik gösteren öğrencilere soru cevaplama becerilerinin öğretiminde küçük grup düzenlemesi ile sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

  • Ardıç, A. (2008). Uyarlanmış yoğun tuvalet eğitimi yönteminin otistik özellikler gösteren çocuklara tuvalet becerilerinin öğretiminde etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

  • Aykut, Ç., ve Varol, N. (2007). Zincirleme becerilerin kazandırılmasında ipucunun sistematik olarak azaltılması işlem süreci ile yapılan beceri öğretiminin etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3).

  • Birkan, B. (1999) Otistik bir çocuğa öğrenmeye hazırlık becerilerinin öğretimi. Özel Eğitim Dergisi, 6(3), 51-57.

  • Canay, T. (2003). Otistik çocuklara söylenen komutun yerine getirilmesi becerisinin öğretiminde ipucunun giderek azaltılmasıyla öğretimin etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

  • Çuhadar, S. (2008). Resimli etkinlik çizelgeleri ile sunulan öğretim sürecinin otistik özellikler gösteren çocukların serbest zaman becerilerini öğrenmeleri üzerindeki etkililiği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

  • Dogan, O. S., ve Tekin-Iftar, E. (2002). The effects of simultaneous prompting on teaching receptively identifying occupations from picture cards. Research in Developmental Disabilities, 23(4), 237-252.

  • Odluyurt, S. ve Batu, E., (2010). Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara kaynaştırmaya hazırlık becerilerinin öğretimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 15331572.

  • Özaydın, L., Tekin-İftar, E., ve Kaner, S. (2008). Arkadaşlık becerilerini geliştirme programının özel gereksinimi olan okul öncesi çocuklarının sosyal etkileşimlerine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 15-32.

  • Özdemir, S., (2008). Using multimedia social stories to increase appropriate social engagement in young children with autism. Turkish Online Journal Educational TechnologyTOJET, 7(3), 80-88.

  • Özen, A., Acar, C., Tavlar, O., ve Çetin, O. (2002). Özbakım becerilerinin öğretiminde ipucunun giderek azaltılmasıyla öğretim yönteminin etkililiği. Sosyal Bilimler Dergisi, 147-167.

  • Şahin, R. ve Özdemir, S. (2015). Okul öncesi dönem görme engelli çocukların oyun çeşitlilik ve karmaşıklık düzeyini artırmada genişletme tekniğinin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16 (2), 101-120

  • Anderson, L. M., Shinn, C., Fullilove, M. T., Scrimshaw, S. C., Fielding, J. E., Normand, J., ve Carande-Kulis, V. G. (2003). The effectiveness of early childhood development programs: A systematic review. American Journal of Preventative Medicine, 24(3), 32– 46.

  • Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall

  • Batu, S. (2003). İşlevsel akademik becerilerin öğretimi. Tekin-İftar, E., (Ed.), Davranış ve öğrenme sorunu olan çocukların eğitimi içinde (s.93-108). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.

  • Bekman, S. (2005). Early childhood education in Turkey: An overview. O. N. Saracho ve B. Spodek (Eds.) International perspectives on research in early childhood education içinde (pp. 335–354). Green-wich: Information Age Pub.

  • Bellini, S., ve Akullian, J. (2007). A meta-analysis of video modeling and video self-modeling interventions for children and adolescents with autism spectrum disorders. Exceptional children, 73(3), 264-287.

  • Biber, K., & Ural, O. (2016). The effects of portage early education program on family involvement and development of children at the age of 5-6. Journal of Theory & Practice in Education (JTPE), 12(6).

  • Birkan, B. (2001). Küçük adımlar kursunun gelişimsel geriliği olan çocuğa sahip annelerin küçük adımları uygulama becerilerini kazanmalarına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

  • Bowe, F. 2007. Early childhood special education: Birth to eight. Thomson/Delmar Learning.

  • Carta, J. J., McElhattan, T. E., ve Guerrero, G. (2016). The application of response to intervention to young children with identified disabilities. Reichow, B., Boyd, B. A., Barton, E. E., ve Odom, S. L. (Eds.) Handbook of early childhood special education (pp. 163-178) içinde. USA: Springer International Publishing.

  • Favazza, P. C., ve Siperstein, G. N. (2016). Motor skill acquisition for young children with disabilities. Reichow, B., Boyd, B. A., Barton, E. E., ve Odom, S. L. (Eds.) Handbook of early childhood special education (pp. 225-245) içinde. USA: Springer International Publishing,

  • Westendorp, M., Hartman, E., Houwen, S., Smith, J., ve Visscher, C. (2011). The relationship between gross motor skills and academic achievement in children with learning disabilities. Research in Developmental Disabilities, 32(6), 2773–2779.

  • Dağseven-Emecen, D. (2008). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere sosyal becerilerin kazandırılmasında doğrudan öğretim ve bilişsel süreç yaklaşımları ile yapılan öğretimin etkililiklerinin ve verimliliklerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

  • Deniz, M. E. (2017). Erken çocukluk döneminde gelişim. Ankara: Pegem Akamdemik Yayıncılık

  • American Psychiatric Association (DSM) (2014). Desk reference to the diagnostic criteria from DSM-5®. American Psychiatric Pub.

  • E.Tekin, E. (1999). Yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(03).

  • Eldeniz Çetin, M., ve Çay, E. (2016). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere bowling becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucunun etkililiği. Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 441-455.

  • Eripek, S. (1998). Zihin engelliler. S. Eripek (ed.). Özel Eğitim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.

  • National Research Council and Institute on Medicine. (2009). Preventing mental, emotional, and behavioral disorders among young people: Progress and possibilities. Washington, DC: The National Academies Press.

  • Eurydice. (2009). National testing of Pupils in Europe: Objectives, organisation and use of results. Erişim adresi: http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice /documents/thematic_reports/ 109EN.pdf [Google Scholar]

  • Genç-Tosun, D. (2016). Davranış öncesi uygulamalar. E. Tekin-İftar (Ed.), Uygulamalı davranış analizi (s. 285) içinde. Ankara: Vize Yayıncılık.

  • Gül S. O., ve Diken, İ.H. (2009). Erken çocuklukta özel eğitime ilişkin Türkiye’de gerçekleştirilmiş lisansüstü tez çalışmalarının gözden geçirilmesi. International Journal of Early Childhood Special Education, 1(1), 46-78.

  • Güleç-Aslan, Y., Kircaali-Iftar, G., ve Uzuner, Y. (2009). Otistik çocuklar için davranışsal eğitim programı (OÇİDEP) ev uygulamasının bir çocukla incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(01), 1-25.

  • Gürkan, T. (2006). Okul öncesi eğitimin tanımı, kapsamı ve önemi. Ş. Yaşar (Ed.), Okul öncesi eğitimin ilke ve yöntemleri (s. 2-9) içinde. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.

  • Heward, W. L. (1996). Exceptional children, an introduction to special education. Fifth Edition, Prentice-Hall. Inc.

  • Horner, R. H., Carr, E. G., Halle, J., McGee, G., Odom, S., ve Wolery, M. (2005). The use of single-subject research to identify evidence-based practice in special education. Exceptional children, 71(2), 165-179.

  • Joseph, J. D., Strain, P., Olszewski, A., ve Goldstein, H. (2016). A consumer reports-like review of the empirical literature specific to preschool children’s peer-related social skills. Reichow, B., Boyd, B. A., Barton, E. E., ve Odom, S. L. (Eds.) Handbook of early childhood special education (pp. 179-197). USA: Springer International Publishing.

  • Vuijk, P. J., Hartman, E., Scherder, E., ve Visscher, C. (2010). Motor performance of children with mild intellectual disability and borderline intellectual functioning. Journal of Intellectual Disability Research, 54(11), 955–965

  • Karaaslan, Ö. (2010). Etkileşime dayalı erken eğitim programı'nın (EDEP) gelişimsel yetersizliğe sahip çocuklar ve anneleri üzerindeki etkililiği (Yayımlanmamış Doktora

  • Karaaslan, O., Diken, I. H., ve Mahoney, G. (2013). A randomized control study of responsive teaching with young Turkish children and their mothers. Topics in Early Childhood Special Education, 33(1), 18-27.

  • Karaaslan, O., Diken, I., ve Mahoney, G. (2011). The effectiveness of the responsive teaching parent-mediated developmental intervention programme in Turkey: A pilot study. International Journal of Disability, Development and Education, 58(4), 359-372.

  • Karasu, N. (2009). Özel eğitimde delile dayalı yöntemlerin belirlenmesi: Tek denekli çalışma analizleri ve karşılaştırmaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 143-163.

  • Kazdin, A. E. (1977). Assessing the clinical or applied ımportance of behavior change through social validation. Behavior Modification, 1(4), 427–452. https://doi.org/10.1177/014544557714001.

  • Kobal, G. (2001). Küçük adımlar erken eğitim projesi: küçük adımlar erken eğitim programı. İstanbul: Zihinsel Engelliler Destek Derneği Yayınları.

  • Kratochwill, T. R., Hitchcock, J. H., Horner, R. H., Levin, J. R., Odom, S. L., Rindskopf, D. M., ve Shadish, W. R. (2013). Single-case intervention research design standards. Remedial and Special Education, 34(1), 26-38. https://doi.org/10.1177/0741932512452794

  • Kırcaali-İftar, G. (2004). Küçük adımlar gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik erken eğitim programı’nın aile görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi (2. Baskı). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.

  • Kırcaali-İftar, G., Uzuner, Y., Batu, S., Vuran, S., ve Ergenekon, Y. (2001). Küçük adımlar gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik erken eğitim programı’nın aile rehberi görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. İstanbul: Zihinsel Engellilere Destek Derneği Yayınları

  • Kratochwill, T. R., Hitchcock, J., Horner, R. H., Levin, J. R., Odom, S. L., Rindskopf, D. M., Shadish, W. R. (2010). Single case designs technical documentation. What works clearinghouse. Erişim adresi: http://ies.ed.gov/ncee/wwc/pdf/wwc_scd.pdf

  • Lovaas, O. I. (1981). Teaching developmentally disabled children: The ME book. Austin, TX: PROED

  • Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (1997). Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. 573 Sayılı. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.573.pdf

  • Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2012). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Ankara: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120721-10.htm

  • Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2018a). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Ankara: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm

  • Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2018b). Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler için (0-36) erken çocukluk özel eğitim öğretim programı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dos yalar/2018_10/09145213_ Erkencocukluk.pdf

  • Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2018c). Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler için (37-78) erken çocukluk özel eğitim öğretim programı. https://orgm.meb.gov.tr/meb _iys_dosyalar/2018_10/09145549_Okul_Yncesi_son_pdf.pdf

  • NAC, 2015. National Standards Project, Phase 2. 28 aralık 2017 tarihinde http://www.nationalautismcenter.org/national-standards-project/phase-2/ sitesinden erişilmiştir.

  • Odom, S. L., ve Wolery, M. (2003). A unified theory of practice in early ıntervention/early childhood special education: Evidence-based practice. Journal of Special Education, 37, 164-173.

  • Odom, S. L., Yoder, P., ve Hill, G. (1988). Developmental intervention for infants with handicaps: purposes and programs. The Journal of Special Education, 22(1), 11-24.

  • Öncül, N. (2014). Türkiye'de erken çocuklukta özel eğitim ile ilgili yapılmış makalelerin gözden geçirilmesi. International Journal of Early Childhood Special Education, 6(2), 247-284.

  • Özkan, Ş. Y., ve Sönmez, M. (2011). Yetersizliği olan bireylerle yapılmış ve kendini yönetme stratejilerinin kullanıldığı tek denekli araştırmaların incelenmesi: Bir meta-analiz çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 795-821.

  • Sazak-Pınar, E. (2006). Dünyada ve Türkiye'de erken çocukluk özel eğitiminin gelişimi ve erken çocukluk özel eğitim uygulamaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(02)

  • Raver, C. C. (2004). Placing emotional self‐regulation in sociocultural and socioeconomic contexts. Child development, 75(2), 346-353.

  • Reichow, B., Volkmar, F. R., ve Cicchetti, D. V. (2008). Development of the evaluative method for evaluating and determining evidence-based practices in autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38(7), 1311–1319. doi:10.1007/s10803-007-0517-7.

  • Scruggs, T. E., Mastropieri, M. A., ve Casto, G. (1987). The quantitative synthesis of single subject research: Methodology and validation. Remedial and Special Education, 8, 24–

  • Scruggs, T. E., ve Mastropieri, M. A. (1998). Synthesizing single subject research: Issues and applications. Behavior Modification, 22, 221–242.

  • Scruggs, T. E., ve Mastropieri, M. A. (2013). PND at 25: Past, present, and future trends in summarizing single-subject research. Remedial and Special Education, 34(1), 9-19.

  • Shavelson, R. J., ve Towne, L. (Eds.). (2002). Scientific research in education. Washington, DC: National Research Council, National Academy Press.

  • Sidman, M. (1960). Tactics of scientific research: Evaluating experimental data in psychology. New York, NY: Basic Books

  • Spiker, D. ve Hopman, M. R., (1997). The effectiveness of early intervention for children with Down-Syndrome. M. J. Guralnick (Ed.), The effectiveness of early intervention (s.271– 305) içinde. Baltimore: Brookes.

  • Sucuoğlu, B., Ceber-Bakkaloğlu, H., Özenmis P., ve Kaygusuz, Y. (2001). Küçük adımlar erken eğitim programının gelişimsel geriliği olan çocukların gelişimleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. B. Sucuoğlu, S Küçüker, G. Kobal, P. Özenmiş, Y. Kaygusuz ve H. Ceber-Bakkaloğlu (Eds.), Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı (pp. 19-48) içinde. İstanbul: Cümle Yayınları.

  • Sucuoğlu, B. (2017). Zihin engelliler ve eğitimleri (The mentally disabled and their education). Ankara: Kök Press.

  • Sucuoğlu, B., Küçüker, S., Kobal, G. (1997). Ev ağırlıklı erken eğitim programlarının gelişim geriliği olan bebeklerin gelişimi üzerindeki etkisinin incelenmesi. Eskişehir: Yedinci Özel Eğitim Kongresinde Bildiri, 71-82.

  • Sucuoğlu, N., Sarıca, A. D., Bakkaloğlu, H., ve Keçeli-Kaysılı, B. (2014). Paraprofesyoneller için küçük adımlar erken eğitim programı kursu: kursiyerler ne söylüyor?. Journal of Faculty of Educational Sciences, 47(1).

  • Tawney, J. W., ve Gast, D. L. (1984). Single subject research in special education. Ohio: Charles

  • Tekin İftar, E., (2012). Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar. Ankara: Türk Psikologları Derneği.

  • Tekin-İftar, E. ve Kırcaali-İftar, G. (2004). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.

  • Tekin-İftar, E. ve Kırcaali-İftar, G. (2016). Özel eğitimde yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara: Vize Yayıncılık.

  • Vuran, S. ve Sönmez, M. (2008). Sosyal geçerlik kavramı ve Türkiye’de özel eğitim alanında yürütülen lisansüstü tezlerde sosyal geçerliğin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 9(1), 55-65.

  • Wolery, M. (1993). Early childhood special education. Blackhurst, A E., ve W.H. Berdine (Eds.), An Introduction in Special Education (3th ed.) içinde. New York: Harper Collins Publishers.

  • Wolery, M., ve Dunlap, G. (2001). Reporting on studies using singlesubject experimental methods. Journal of Early Intervention, 24, 85-89.

  • Wolf, M. M. (1978). Socıal Validity: The Case For Subjective Measurement Or How Applied Behavior Analysis Is Finding Its Heart 1. Journal of applied behavior analysis, 11(2),

  • Yanardağ, M., Birkan, B., Yılmaz, İ.,Konukman, F., Agbuga, B., ve Lieberman, L. (2011). The effects of least-to-most prompting procedure in teaching basic tennis skills to children with autism. Kinesiology: International Journal of Fundamental and Applied Kinesiology, 4(1), 44-55.

  • Yilmaz, I., Birkan, B., Konukman, E, ve Erkan, M. (2005). Using constant time delay procedure to teach aquatic play skills for children with autism. Education and Training in Autism ve Developmental Disabilities, 40(1), 171-182.

                                                                                                                                                                                                        
  • Article Statistics