Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, İhvân-ı Safâ ile Gazzâlî’nin ilimler tasnifi bağlamındaki görüşlerini mukayese edip değerlendirmektir. Çalışmada esas alınan kaynaklar, İhvân-ı Safâ Risâleleri ile Gazzâlî’nin eserleridir. Çalışmanın hazırlık sürecinde söz konusu eserler incelenmiş, konuyla ilgili görüşler tespit edilerek değerlendirilmiştir.
İlk dönem İslam felsefecileri arasında yer alan İhvân-ı Safâ, din ile felsefeyi uzlaştırmaya çalışmakta, görüşlerini desteklemek amacıyla birtakım bâtınî yorumlara başvurmaktan çekinmemektedir. Gazzâlî ise İslam şeriatının öğretilerine bağlı kalarak bununla çeliştiğini düşündüğü felsefî ve bâtınî yaklaşımları hedef almaktadır. Bununla birlikte bazı konularda, özellikle çalışmamızın konusu olan ilimler tasnifi konusunda İhvân-ı Safâ ile benzer birtakım görüşler savunması dikkat çekmektedir. Kanaatimize göre İhvân-ı Safâ’nın ilimler tasnifi ve değerlendirmesiyle ilgili görüşleri, Gazzâlî’nin görüşlerine kıyasla daha tutarlı ve sistematik bir durum arz etmektedir.
Keywords
Abstract
The purpose of this study is to compare and evaluate the views of Ikhwan al-Safa and Al-Ghazali in the context of the classification of sciences. The sources taken as basis in the study are the treatises of Ikhwan al-Safa and the works of Al-Ghazali. During the early stage of the study, the works in question are examined and opinions on the subject are determined and evaluated.
One of the early Islamic philosophers, Ihvân-ı Safâ tries to reconcile religion and philosophy, and does not hesitate to resort to some ingenious interpretations in order to support his views. Among the early Islamic philosophers, Ikhwan al-Safa strive to reconcile religion and philosophy, and do not hesitate to subject some verses of the Quran and hadith narrations to some esoteric interpretations in order to support the religious and philosophical views they have adopted. On the other hand, al-Ghazali adheres to the teachings of Islamic Sharia and targets philosophical and intangible approaches that he thinks are in contradiction with this. On the other hand, some defenses of opinions similar to those of Ikhwan al-Safa on some issues, especially on the classification of sciences that are the subject of our study, draw attention. According to our opinion, the views of Ikhwan al-Safa on the classification and evaluation of sciences are more consistent and more systematic than those of al-Ghazali.
Keywords
- Bolay, S. H.. (1997). Felsefî Doktrinler ve Terimler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınevi.
- Bozkurt, Ö. (2012). “İhvân-ı Safâ’da Aritmetik, Geometri ve Felsefe İlişkileri”. Kaygı, 18: 123-152.
- Cemâlüddîn, N. (2002). Felsefetü’t-Terbiyye İnde İhvâni’s-Safâ. Kahire: Daru’l-Kitabi’l- Mısrî.
- Çetinkaya, B. A. (2003). İhvân-ı Safâ’nın Dinî ve İdeolojik Söylemi. Ankara: Elis Yayınları.
- Çetinkaya, B. A. (2019). “İhvân-ı Safâ Felsefesinde Bilimler ve Tasnifi.” Ed. İ. Özcoşar vd., İslâm Bilim Tarihi ve Felsefesi. (ss. 79-113), Ankara: Divan Kitap.
- Çınar, S. (2014). Fârâbî’den Taşköprîzâde’ye: İslam Medeniyetinde İlimler Tasnifinin Gelişimi. Yayınlanmamış Y. Lis. Tezi. F. S. Mehmet V. Ün. Medeniyetler İttifakı Ens.
- De Boer, T. J. (1960). İslâm’da Felsefe Tarihi. Ankara.
- et-Tevhîdî, E. H. (2003). El-İmtâ’ ve’l-Müânese. Beyrut: el-Mektebetü’l-Unsûriye.
- el-Yazıcı, K., ve Antan, K. (1990). A’lâmü’l-Felsfeti’l-Arabiyye. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
- Fahri, M. (1987). İslâm Felsefesi Tarihi. İstanbul: İklim Yay.
- Ferruh, Ö. (1983). Târîhü’l-Fikri’l-Arabî İlâ Eyyâmi İbn Haldûn (4. bs). Beyrut: Dâru’l- İlm li’l-Melâyîn.
- Ferruh, Ö. (1990). "İhvân-ı Safâ", İslam Düşüncesi Tarihi. İ. Kutluer (çev.), M. M. Şerif (editör), C. I. İstanbul. İnsan Yayınları.
- Filiz, Ş. (1999). "İhvân-ı Safâ Felsefesinde İnsan Sorunu", Makâlât. 2:21-68
- Gazzâlî, M. (1989). el-Munkızu Min-ad-Dalal. İstanbul: MEB Yayınları.
- Gazzâlî, M. (1994). Mişkâtü’l-envâr. İstanbul: Bedir Yayınları.
- Gazzâlî, M. (1996). Mecmuâtü Resâilü İmâmü’l Gazzâlî. Beyrut: Daru’l-Fikir.
- Gazzâlî, M. (2002). İhyâu Ulûmi’d-Dîn. C. I. İstanbul: Bedir Yayınevi.
- Gazzâlî, M. (2005). el-Maksadü’l-Esnâ (Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi). İstanbul: Ferşat
- Gazzâlî, M. (2010). Yol, Bilgi ve varlık (Eyyühe’l-Veled-Ledünnî İlim Risalesi-Mişkatü’l- Envar) A. C. Köksal (çev.), 4. bs). İstanbul: Sufi Kitap Yay.
- Gürüz, K. (2016). Medrese v. Üniversite. İstanbul: Ka Kitap.
- İhvân-ı Safâ. (2012a). İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. I. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- İhvân-ı Safâ. (2013b). İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. II. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- İhvân-ı Safâ. (2014c). İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. III. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- İhvân-ı Safâ. (2014d). İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. IV. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- İhvân-ı Safâ. (2016e). İhvân-ı Safâ Risâleleri. C. V. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- İhvânu’s-Safâ. (1992a). Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. I. Beyrut: Dâru’l- İslâmiyye.
- İhvânu’s-Safâ. (1992b). Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. II. Beyrut: Dâru’l-
- İhvânu’s-Safâ. (1992c). Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. III. Beyrut: Dâru’l-
- İhvânu’s-Safâ. (1992d). Resâilu İhvânu’s-Safâ ve Hullânu’l-Vefâ. C. IV. Beyrut: Dâru’l-
- İhvânu’s-Safâ. (1995e). Risâletu’l-câmia’, el-câmia’tu’l-câmia’. C. V. Beyrut-Paris: Menşûrâtu Ûveydât.
- Karlığa, B. (1981). "Gazzâlî ve Tehâfüt el-Felâsife". Tehâfüt el-Felâsife. İstanbul: Çağrı
- Koç, A. (1996). İhvân-ı Safâ’nın Eğitim Felsefesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Ün. SBE, İstanbul.
- Meçin, M. (2014). "İhvân-ı Safâ’da Bilgi, Bilim ve İlimlerin Sınıflandırılması". Dicle Ün. İFD, 16 (1), 427-458.
- Nasr, S. H. (1985). İslam Kozmoloji Öğretilerine Giriş. N. Şişman (çev), İnsan Yay.
- Özaydın, A. (2007). "Nizâmiye Medresesi". DİA (C. 33, ss. 188-191). TDV.
- Sunar, C. (1980). İbn Miskeveyh ve Yunan’da ve İslâm’da Ahlâk Görüşleri. Ankara Ün. İF Yay.
- Taş, Nusret. (2017). İhvan-ı Safa Risalelerinde Kötülük Problemi. Fırat Ün. SBE, Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi, Elazığ.
- Taş, N. ve Dölek, H. (2017). "X. Yüzyılın Bilimler Akademisi: İhvân-ı Safâ Teşkilatı". Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22(1):271-286.
- Taylan, N. (1994). Gazzâlî’nin Düşünce Sisteminin Temelleri. İstanbul: MÜİF Yay.
- Türker, Ö. (2011). "İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi". Sosyoloji Dergisi 3(22):533- 556.
- Uysal, E. (1998). İhvân-ı Safâ Felsefesinde Tanrı ve Âlem. İstanbul: MÜİFV Yayınları.
- Ülken, H. Z. (1961). "İslam’da Akademiler ve Medreseler". Eğitim Hareketleri Dergisi, 78: 12-22.
- Ülken, H. Z. (1993). Eski Yunan’dan çağdaş düşünceye doğru İslam felsefesi kaynakları ve etkileri, İstanbul: Cem Yayınları.
